W związku ze zbliżającym się frontem wschodnim, rozpoczęto akcję ewakuacyjną niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady Auschwitz – Birkenau. Do wyprowadzonych 18 stycznia około 25 tysięcy więźniów skierowanych do Wodzisławia Śląskiego, dołączyło 600 więźniów doprowadzonych z podobozu ArbeitslagerTrzebinia.
ArbeitslagerTrzebinia
Podobóz Trzebinia został utworzony 7 sierpnia 1944 r. W obozie początkowo umieszczono 300 więźniów. Nocowali oni w barkach pozostałych po 200 brytyjskich jeńcach wojennych, których odesłano do obozu Lamsdorf. Po dwóch tygodniach w obozie umieszczono kolejnych 300, a we wrześniu następnych 200 więźniów.
Kierownikiem obozu był SS‑Unterscharführer Wilhelm Kowol. Obozu strzegło około 60 esesmanów. Więźniami obozu byli głównie węgierscy i polscy Żydzi, którzy pracowali przy rozbudowie rafinerii.Po bombardowaniu rafinerii przez aliantów w sierpniu 1944 r., wykorzystywano ich do naprawy zniszczeń i odkopywania niewybuchów. Na terenie obozu zlokalizowano krematorium z powodu wysokiej śmiertelności wśród więźniów. 18 stycznia 1945 r. Niemcy przystąpili do likwidacji obozu w Trzebini, wyprowadzając więźniów w kierunku Oświęcimia.
Marsz śmierci
Trasa ewakuacyjna liczyła 63 kilometry długości i przebiegała w dwóch wariantach: z Oświęcimia przez Pszczynę, Jastrzębie Zdrój i Mszanę, lub z Oświęcimia przez Pszczynę, Suszec i Marklowice. Na obu trasach znajduje się 15 zbiorowych mogił osób różnej narodowości i wieku, których zabił chłód i wycieńczenie lub esesmani podczas próby ucieczki. Strzelano także do nienadążających za kolumną marszu. Szacuje się, że w trakcie ewakuacji zginęło od 9 do 15 tysięcy więźniów KL Auschwitz.
22 stycznia kolumna ewakuacyjna dotarła do Wodzisławia Śląskiego. Tam więźniów załadowano do otwartych węglowych wagonów kolejowych. W mrozie i ściskuskierowano ich dalej w głąb Rzeszy, do znajdujących się tam obozów koncentracyjnych.
Wyzwolenie
Po zakończonej ewakuacji KL Auschwitz, Niemcy przystąpili do zacierania dowodów swojej zbrodniczej działalności. Wysadzili krematoria i podpalili magazyny z mieniem po ofiarach eksterminacji. Pozostałych w obozie około 9 tys. więźniów – skrajnie wyniszczonych i chorych, którzy nie nadawali się do pieszej ewakuacji – Niemcy przeznaczyli do eksterminacji. 27 stycznia 1945 r. do Oświęcimia wkroczyli żołnierze 60. Armii Pierwszego Frontu Ukraińskiego. Obóz macierzysty Auschwitz I oraz obóz Auschwitz II-Birkenau wyzwolili około godz. 15. W walkach o wyzwolenie Auschwitz poległo ponad 230 żołnierzy radzieckich. Wyzwolenia doczekało około 7 tys. więźniów.
